SAMEN ELK TALENT VERSTERKEN

Sinds 2019 krijgen samenwerkingsverbanden passend onderwijs in het primair en voortgezet onderwijs subsidie om het onderwijs- en ondersteuningsaanbod voor begaafde leerlingen uit te breiden. De monitor brengt de subsidiebesteding en veranderingen hierin in kaart. Samenwerkingsverbanden krijgen jaarlijks en scholen tweejaarlijks een vragenlijst. In de eerste meting 2019-2020 waren regio’s nog vooral aan het voorbereiden. In de tweede meting 2020-2021 werd de focus verlegd naar de uitvoering van activiteiten, wel soms aangepast aan corona-omstandigheden. De derde meting 2021-2022 laat zien hoe het aanbod verder is verbeterd. De subsidie wordt uitgegeven aan o.a. plusvoorzieningen, onderwijszorgarrangementen, begeleiding van leerlingen maar ook aan kennisdeling en professionalisering onder professionals. De monitor geeft een beeld van hoe regio’s de subsidie uitgeven. Na een presentatie over de belangrijkste uitkomsten uit de monitor wordt aan de hand van citaten van scholen en samenwerkingsverbanden het gesprek aangegaan met het publiek over knelpunten en succesfactoren in het implementeren van onderwijsvernieuwingen voor begaafde leerlingen.

Marjolein Bomhof werkt vanaf 2015 bij Oberon als onderzoeker en projectleider. Haar expertise zit in het continuüm van onderwijs-ondersteuning-zorg en thema’s rondom kwaliteit van onderwijs en passend onderwijs. Zo doet ze onderzoek naar de aansluiting onderwijs-jeugdhulp en zorg in onderwijstijd. Hierbij voert ze regelmatig onderzoek uit naar specifieke doelgroepen zoals kinderen met ernstige dyslexie, kinderen met kenmerken van (hoog)begaafdheid en schooluitvallers. Als projectleider stuurt ze het 4-jarige monitoronderzoek aan over de subsidie voor leerlingen met kenmerken van (hoog)begaafdheid.

Anke Suijkerbuijk werkt sinds 2018 bij Oberon als onderzoeker aan verschillende kwalitatieve en kwantitatieve onderzoeken en projecten. Anke werkt veel aan thema’s als passend onderwijs, de aansluiting onderwijs-zorg en voorschoolse educatie. Ze is al sinds het begin bij de monitor (hoog)begaafdheid betrokken geweest.

Het CBO-Vooruitwerklab biedt momenteel aan diverse samenwerkingsverbanden, scholen en particulieren de mogelijkheid tot passend onderwijs aan kinderen met kenmerken van hoogbegaafdheid uit het basis- (groep 5 t/m 8) en voortgezet onderwijs.

Deze aangeboden bovenschoolse interventie heeft een verdiepend karakter. De leerlingen worden middels ongewone en complexe opdrachten gestimuleerd in het ontwikkelen van hun kwaliteiten en begeleid in het aanpakken van hun valkuilen en leerpunten. Ze krijgen inzicht in hun manier van denken, leren effectief samenwerken en doorzetten bij tegenslagen. Daarnaast ontwikkelen of versterken ze hun eigen (positieve) zelfbeeld.

In deze actieve workshop wordt vanuit een korte schets van het theoretisch kader, gebaseerd op de theorie van Sternberg, waarop het Vooruitwerklab is gestoeld, de manier van werken in het lab toegelicht. Daarbij ga je enkele werkvormen van het lab ervaren, wordt aandacht besteed aan stimulerend signaleren en de transfer naar de reguliere klas en gaan we in op de rol van de docent in het lab.

Natasja Talács-Tielenburg (MSc) en Rinske Zurhorst (MSc) zijn werkzaam als orthopedagoog bij het CBO Talent Development en tevens trainer van het CBO Vooruitwerklab.  Ook hebben beiden ervaring als leerkracht in het onderwijs.

Samen ontdekken we de balans tussen leren en (persoons-)ontwikkeling. We gaan ons verdiepen in de ‘Inner Development Goals’. www.innerdevelopmentgoals.org

Theorie wordt gecombineerd met praktijk, waardoor je handvatten krijgt om direct in je eigen werk of studie aan de slag te gaan. Hoogbegaafden zijn creatieve denkers, met sterke cognitieve capaciteiten. Zij kunnen vaak minder
goed zichzelf zijn in ons onderwijssysteem, waardoor aanpassingsgedrag op de loer ligt. Voor hoogbegaafden is het daarom extra belangrijk om hoofd, hart en handen, noem het ons hele ‘zijn’, te integreren in het onderwijs. De natuur heeft een positieve invloed op onze mentale gezondheid. De natuur geeft je daarnaast de ruimte om jezelf te zijn, en versterkt je creatieve denkvermogen. De buitenomgeving helpt ons om meer in verbinding te komen met onszelf, de
ander en onze omgeving.
Kom zelf ervaren, stap uit je hoofd en spring in je lijf; reconnect yourself!

De workshop wordt gegeven door:

Merel Collenteur, ‘t Wylde Leren & Kabold

Katja van Dalen, NatuurlijkBegaafd

Tine Nieboer, Buitenveldertse Montessorischool

Hoe verhoudt hoogbegaafdheid zich nu tot je reguliere onderwijsopdracht en passend onderwijs? Zijn aparte scholen voor hoogbegaafde leerlingen nu juist een heel goed, of juist een heel slecht idee? Is hoogbegaafdheid eigenlijk wel iets? Is het meten van een IQ belangrijk?

Dit is maar een kleine greep uit de vragen die je te beantwoorden hebt als beleidsmaker in het onderwijs. Of je nu op een school werkt, bij een bestuur, bij passend onderwijs of in de gemeente, je bent geconfronteerd met hoogbegaafdheid. Maar wat moet je ermee? Verschillende experts roepen vrijwel tegengestelde antwoorden.

Tijl Koenderink deelt in deze presentatie een pragmatische aanpak gebaseerd op veel kennis van ‘het systeem’. Geen kant en klaar antwoord maar een aantal richtlijnen over hoe om te gaan met hoogbegaafdheid in het Nederlandse onderwijsbestel. De tweede helft van de sessie zal Tijl vragen beantwoorden van de deelnemers, bij voorkeur op basis van concrete vraagstukken uit je eigen school/regio.

Tijl Koenderink is specialist hoogbegaafdheid, ondernemer en auteur van de boeken ‘De 7 Uitdagingen’ en ‘Is het voor een cijfer?’. Waar Tijl voorheen vooral actief was als gastspreker en expert op het gebied van cognitief getalenteerde kinderen, houdt hij zich op dit moment vooral bezig op bestuursniveau. Tijl onderhoudt contacten met de overheid, samenwerkingsverbanden, diverse besturen en is actief rondom thema’s die te maken hebben onderwijsvernieuwing. Tijl is oprichter van opleidingsinstituut Novilo en oprichter van de School of Understanding.

Om te zorgen voor een ononderbroken ontwikkeling is het van belang om breder kijken dan alleen naar onderwijs. En om onderwijs en zorg als niet meer als aparte eilanden te beschouwen. De gemeente is een belangrijke partner in de ontwikkeling van kinderen en draagt de verantwoordelijkheid voor meerdere taken, of is daar ondersteunend in. Denk aan het consultatiebureau, kwaliteitskaders kinderopvang, peuterspeelzaal, sport, cultuur, leerplicht, jeugdzorg en meer.
Margarita Nawijn en Marijke van der Pal van de Werkgroep Onderwijs van Stichting Hoogbegaafd! gaan in op hoe je op al deze punten als gemeente de, veelal asynchrone, ontwikkeling van hoogbegaafde kinderen en jongeren kunt ondersteunen.

Margarita Nawijn is ECHA-specialist, Novilo talentbegeleider en ervaringsdeskundig ouder. Marijke van der Pal is oud-leerkracht en ervaringsdeskundig ouder. Samen geven zij kennissessies aan politieke partijen en andere geïnteresseerde besturen.

Hoe verhoudt hoogbegaafdheid zich nu tot je reguliere onderwijsopdracht en passend onderwijs? Zijn aparte scholen voor hoogbegaafde leerlingen nu juist een heel goed, of juist een heel slecht idee? Is hoogbegaafdheid eigenlijk wel iets? Is het meten van een IQ belangrijk?

Dit is maar een kleine greep uit de vragen die je te beantwoorden hebt als beleidsmaker in het onderwijs. Of je nu op een school werkt, bij een bestuur, bij passend onderwijs of in de gemeente, je bent geconfronteerd met hoogbegaafdheid. Maar wat moet je ermee? Verschillende experts roepen vrijwel tegengestelde antwoorden.

Tijl Koenderink deelt in deze presentatie een pragmatische aanpak gebaseerd op veel kennis van ‘het systeem’. Geen kant en klaar antwoord maar een aantal richtlijnen over hoe om te gaan met hoogbegaafdheid in het Nederlandse onderwijsbestel. De tweede helft van de sessie zal Tijl vragen beantwoorden van de deelnemers, bij voorkeur op basis van concrete vraagstukken uit je eigen school/regio.

Tijl Koenderink is specialist hoogbegaafdheid, ondernemer en auteur van de boeken ‘De 7 Uitdagingen’ en ‘Is het voor een cijfer?’. Waar Tijl voorheen vooral actief was als gastspreker en expert op het gebied van cognitief getalenteerde kinderen, houdt hij zich op dit moment vooral bezig op bestuursniveau. Tijl onderhoudt contacten met de overheid, samenwerkingsverbanden, diverse besturen en is actief rondom thema’s die te maken hebben onderwijsvernieuwing. Tijl is oprichter van opleidingsinstituut Novilo en oprichter van de School of Understanding.

Het CBO-Vooruitwerklab biedt momenteel aan diverse samenwerkingsverbanden, scholen en particulieren de mogelijkheid tot passend onderwijs aan kinderen met kenmerken van hoogbegaafdheid uit het basis- (groep 5 t/m 8) en voortgezet onderwijs.

Deze aangeboden bovenschoolse interventie heeft een verdiepend karakter. De leerlingen worden middels ongewone en complexe opdrachten gestimuleerd in het ontwikkelen van hun kwaliteiten en begeleid in het aanpakken van hun valkuilen en leerpunten. Ze krijgen inzicht in hun manier van denken, leren effectief samenwerken en doorzetten bij tegenslagen. Daarnaast ontwikkelen of versterken ze hun eigen (positieve) zelfbeeld.

In deze actieve workshop wordt vanuit een korte schets van het theoretisch kader, gebaseerd op de theorie van Sternberg, waarop het Vooruitwerklab is gestoeld, de manier van werken in het lab toegelicht. Daarbij ga je enkele werkvormen van het lab ervaren, wordt aandacht besteed aan stimulerend signaleren en de transfer naar de reguliere klas en gaan we in op de rol van de docent in het lab.

Natasja Tielenburg (MSc) en Rinske Zurhorst (MSc) zijn werkzaam als orthopedagoog bij het CBO Talent Development en tevens trainer van het CBO Vooruitwerklab.  Beiden hebben ook ervaring in het onderwijs.

De manieren waarop naar onderwijsresultaten en naar de leerlingen, die deze ’resultaten’ laten zien, wordt gekeken op veel scholen èn door de inspectie, past niet bij de rol die m.n. het primair onderwijs heeft. De WPO omschrijft die rol zo:

1. Het onderwijs wordt zodanig ingericht dat de leerlingen een ononderbroken ontwikkelingsproces kunnen doorlopen.
   Het wordt afgestemd op de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen.
2. Het onderwijs richt zich in elk geval op de emotionele en de verstandelijke ontwikkeling, en op het ontwikkelen van creativiteit, op het verwerven van noodzakelijke kennis en van sociale, culturele en lichamelijke vaardigheden.

Wie dit tot zich laat doordringen (en dat mag wel, na 37 jaar de wettelijke opdracht te zijn…) moet constateren dat verschillen tussen kinderen uitgangspunt zijn. Wat betekent dit voor de vorm en de inhoud van onderwijs dat hieraan niet alleen tegemoet wil komen, maar juist die verschillen recht wil doen. Niet door kinderen een etiket op te plakken, maar door hen een leeromgeving aan te bieden die ieder van hen volop uitdaagt en kansen biedt, maar daarbij kinderen niet voortdurend vergelijkt.

Wat hierbij wel en niet condities kunnen zijn, bespreken we in deze workshop.

Drs. D.J. Janson is ontwikkelaar, auteur, nascholer, teamcoach en onderwijsadviseur t.b.v. het po. Hij is afgestudeerd als leraar lager onderwijs (Den Haag), pedagoog (Rotterdam) en onderwijskundige (Utrecht). Ook is hij als inhoudelijk expert betrokken bij de verdere ontwikkeling van Je eigen leeromgeving (Jeelo), een projectmatige aanpak van thematisch onderwijs, waarmee alle vakken verbonden zijn. Hij was o.a. 8 jaar lid van de redactie van Talent en is lid van de klankbordgroep van het  National Talent Centre of the Netherlands

De afgelopen jaren is hij vooral bezig geweest met de vakinhoudelijke ontwikkeling van rekenen, spelling en andere taalaspecten. Hierover publiceerde hij diverse boeken. Zie zijn websites: janson.academy en hettaallab.nl.

Om te zorgen voor een ononderbroken ontwikkeling is het van belang om breder kijken dan alleen naar onderwijs. En om onderwijs en zorg als niet meer als aparte eilanden te beschouwen. De gemeente is een belangrijke partner in de ontwikkeling van kinderen en draagt de verantwoordelijkheid voor meerdere taken, of is daar ondersteunend in. Denk aan het consultatiebureau, kwaliteitskaders kinderopvang, peuterspeelzaal, sport, cultuur, leerplicht, jeugdzorg en meer.
Margarita Nawijn en Marijke van der Pal van de Werkgroep Onderwijs van Stichting Hoogbegaafd! gaan in op hoe je op al deze punten als gemeente de, veelal asynchrone, ontwikkeling van hoogbegaafde kinderen en jongeren kunt ondersteunen.

Margarita Nawijn is ECHA-specialist, Novilo talentbegeleider en ervaringsdeskundig ouder. Marijke van der Pal is oud-leerkracht en ervaringsdeskundig ouder. Samen geven zij kennissessies aan politieke partijen en andere geïnteresseerde besturen.

Mia Frumau geeft een boekbespreking in combinatie met een workshop waarin met een werkblad wordt geoefend.

Hoogbegaafdheid: Emotionele ontwikkeling bij kinderen en (jong) volwassenen. Toolbox voor de praktijk gaat uit van een holistisch mensbeeld. Niet het label hoogbegaafdheid staat centraal, maar de emotionele ontwikkeling van kinderen en (jong)volwassenen met een hoog ontwikkelingspotentieel. Een risicofactor in hun psychosociale ontwikkeling is het ervaren van een mismatch met hun omgeving. Het boek geeft handvatten om juist het omgekeerde te bereiken. Dit heet ‘Goodness of Fit’. Het boek legt daarvoor het accent op de samenwerking tussen thuis, onderwijs en zorg.

Hoogbegaafdheid: Emotionele ontwikkeling bij kinderen en (jong) volwassenen. Toolbox voor de praktijk gaat in op verschillende vragen. Bijvoorbeeld wat we verstaan onder hoog ontwikkelingspotentieel. Hoe we krachten, ontwikkelpunten en ontwikkelingsdomeinen in beeld krijgen. Wat maakt dat een “t”-trauma of een sociaal wenselijk masker, een Persona, ontstaat. Het laatste hoofdstuk geeft aanbevelingen voor de praktijk. Het boek wisselt theorie af met concrete praktijkvoorbeelden. Ook zijn er handige werkbladen. Deze werkbladen komen uit de Goodness-of-Fit Dialoog Toolbox, waarbij ook een kaarttool en een bordspel horen.

Mia Frumau heeft als ontwikkelingspsycholoog, GZ-psycholoog en psychotherapeut jarenlange ervaring in het diagnosticeren en behandelen van mensen met een hoog ontwikkelingspotentieel. Ze doet wetenschappelijk onderzoek, publiceert en doceert. Frumau is directeur van PPF Centrum voor Hoog OntwikkelingsPotentieel.

De ene hoogbegaafde is de andere niet. De hoogte van het IQ, de afkomst, de levenservaringen… het zorgt voor een enorme diversiteit in de subpopulatie van 130+ IQ kinderen en volwassenen. Tijdens deze workshop komen de overeenkomsten en verschillen tussen hoogbegaafdheid (IQ 130+) & hyperhoogbegaafdheid (IQ 145+) aan bod en onderzoeken we wat we al weten, wat we graag zouden willen weten en natuurlijk wat je in de praktijk kunt toepassen. Je krijgt een gezicht bij de verschillende niveaus van hoogbegaafdheid en hoe dit tot uiting komt in de ‘echte wereld’. De workshop wordt gegeven door Femke Hovinga, onderzoeker en oprichter van Talentissimo (expertisecentrum hoogbegaafdheid met specialisatie 145+ IQ).

Femke Hovinga is sociaal ondernemer en onderzoeker. Ze weet uit ervaring welke uitdagingen hoogbegaafdheid met zich mee kunnen brengen. Ondanks een flinke portie potentie, presteerde ze jarenlang onder en ontwikkelde ze faalangst. Leerkrachten vonden haar een vreemde vogel, klasgenoten pestten. Met hangen en wurgen haalde Femke haar Havo-diploma, waarna ze opleidingen journalistiek en bedrijfskunde volgde. En eindelijk: uitdagingen werden kansen. Ze ontwikkelde zich door het deelnemen aan het studentenleven, de politiek en bestuurswerk. Ze volgde de opleiding tot talentbegeleider en specialiseerde zich vanuit daar in 145+ IQ. Femke verzorgt lezingen en trainingen, zowel bij expertisecentrum hoogbegaafdheid Talentissimo als op locatie. Naast Talentissimo houdt Femke zich bezig met onderzoek en het ontwikkelen van psychometrische instrumenten zoals IQ-testen voor (vermoedelijk) hoogbegaafde kinderen en jongeren bij SCALIQ en is ze regelmatig actief als spreker of dagvoorzitter op studiedagen en congressen. Femke is opgenomen als professional in het KwaliteitsRegister Hoogbegaafdheid.

In deze workshop gaat onze trainer Monique in op motivatie en welbevinden We denken vaak pas na over welbevinden als het even niet zo goed gaat. Waarom is dat eigenlijk? Martin Seligman, de grondlegger van de positieve psychologie, vond dat het tijd werd voor een andere kijk op de psychologie – een strength-based model. Hoe kunnen we gezonde mensen nog gezonder en gelukkiger maken? Hoe kunnen we mensen laten floreren? Hun talenten inzetten voor een betere wereld en onderweg ons welbevinden vergroten?

Monique Leijten begeleidt binnen haar praktijk Fijngevoeligbrein Talentbegeleiding hoogsensitieve hoogbegaafde kinderen, jongeren en volwassenen. Als specialist hoogbegaafdheid volgt ze vanuit de integrale psychologie een tweesporenbeleid. Monique zoekt in haar begeleiding naar de balans tussen de westerse wetenschap (de objectieve kennis) en de oosterse wijsheid (het subjectieve gevoelsleven). Dit doet ze altijd vanuit een creatieve insteek, omdat ze graag de verbinding maakt tussen het denken-voelen-willen en het handelen. Een paar dagen per week werkt Monique als onderwijsadviseur binnen het voltijd hb onderwijs en begeleidt ze twice exceptionels. Daarnaast verzorgt ze voor Novilo de gevorderden opleiding tot talentbegeleider en geeft ze diverse kortere modules over hoogsensitiviteit en het coachen van hb kinderen.

Onderzoek en praktijk gaan hand in hand. We weten steeds beter wat kinderen en jongeren met een hoog ontwikkelingspotentieel nodig hebben om zich ononderbroken te kunnen ontwikkelen. Hoe professionals in de zorg en het onderwijs hun talenten kunnen aanspreken en versterken. Om vooruit te leven is ook het goed om achteruit te kijken. Samen met panelvoorzitter Marije Miltenburg gaan de jongeren van de Broedplaats Jongeren in gesprek over hun ervaringen in het onderwijs en gaan zij dromen over hoe het anders kan: wat hadden zij nodig gehad om zich goed te kunnen ontwikkelen? Zijn ze dat ergens tegengekomen? Hoe gaan ze nu de toekomst tegemoet?

Als ervaringsdeskundigen weten jongeren zelf heel goed aan te geven wat zij nodig hebben en waarom. Vaak wordt er over jongeren gepraat bij het opstellen van maatwerk, bij verzuimaanpak, maar er wordt te weinig mét ze gepraat. Hun inspraak is nog niet goed geregeld. Tijdens het droompanel laten wij zien wat voor schat aan informatie, kennis en inzicht deze jongeren hebben.
Uiteraard mag het publiek ook vragen stellen. Samen weet je meer, kom je verder.

Marije Miltenburg is bestuurslid Onderwijs en Jeugd bij Stichting Hoogbegaafd! en coördineert binnen de stichting de Werkgroep Onderwijs.
De Werkgroep Onderwijs zet zich in voor beter passend onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen en studenten. Ook zetten wij ons in voor emancipatie en een positieve beeldvorming van deze leerlingen en studenten. Wij willen dat er gekeken wordt naar de kinderen zelf, naar wat zij nodig hebben en hoe zij zich evenwichtig kunnen ontwikkelen. Niet de kinderen in het systeem laten passen, maar het systeem om het kind heen laten passen.

De Broedplaats Jongeren is een platform waar hoogbegaafde jongeren elkaar weten te vinden, samen activiteiten ontplooien om elkaar te ondersteunen, kennis en ervaringen uitwisselen en als ervaringsdeskundigen ondersteunen zij de activiteiten van de Werkgroep Onderwijs.
Namens de Broedplaats Jongeren zijn aanwezig: Nina, Tom, Nadia, Isabeau en Esmee.

Wanneer hoogbegaafdheid samengaat met één of meer leer- of gedragsproblemen, spreken we van dubbel bijzonderheid. Vaak worden deze leerlingen in het onderwijs tegelijk onder- én overvraagd, onder én overprikkeld. In deze lezing onderzoeken we eerst de verschillende verschijningsvormen van dubbel bijzonderheid. We bespreken enkele misvattingen over dubbel bijzonderheid, misdiagnoses en de rol van labels: hoe helpend zijn deze in de praktijk en wat levert het focussen op sterke kanten op?

Vervolgens onderzoeken we onze verwachtingen van deze leerlingen in het onderwijs. Hoe kunnen we die laten overeenstemmen met de behoeften van de leerlingen zelf? Moet iedere leerling ultieme schoolse prestaties kunnen halen? We bekijken wat er nodig is voor begeleiding in de praktijk. Hoe kun je gedrag waarnemen en begrijpen? En als je zover bent, hoe kun je duidelijkheid en veiligheid bieden aan dubbel bijzondere leerlingen zodat zij kunnen floreren en gelukkig zijn?

Dr. Mirjam Kabki is ECHA Specialist Hoogbegaafdheid en werkt sinds 2013 als trainer, opleider en materiaalontwikkelaar bij Novilo. Daarnaast coacht ze getalenteerde jongeren en jongvolwassenen op hun pad door het schoolsysteem en het leven daarna(ast). Ook is zij ECHA/RITHA scriptiebegeleider. Haar interessegebieden zijn hoogsensitiviteit, hoog bewustzijn, dubbel bijzonderheid en vernieuwend onderwijs voor iedereen.

“Ik heb een hekel aan school”. “Ik zie het nut er niet van in”. “Ik voel me alleen en onbegrepen”. “Ik wil zo niet meer leven”. Dit hoor je helaas maar al te vaak en overal in het land. Stel je voor dat je kind geen probleem heeft maar een waardevol signaal afgeeft dat hij/zij behoefte heeft zich te ontwikkelen vanuit wie hij/zij is en wat bij hem/haar past. Waar kan je dan heen in Nederland en hoe kom je daar? In deze presentatie worden de ‘niet-schoolse’ hoogbegaafde jongeren getypeerd. Er wordt een visie gegeven op het herontdekken van de navigatie van het leven vanuit autonomie. Een voorwaarde voor als je anders bedraad bent en buiten de lijntjes kleurt. Tot slot wordt een inkijkje gegeven in de ervaringen van Spirare Talent Valley, een ontwikkelomgeving opgericht in 2014, die wel passend is voor deze jongeren met kenmerken van hoogbegaafdheid en hoog sensitiviteit.

Bart Frumau-Luckman is als NavigationGuide sinds 2015 werkzaam bij Spirare Talent Valley. Hij is de initiatienemer van de actie ‘Past niet’ en de actie ‘Past Wel’. Hij heeft 240 km gefietst en 30 uur stilgezeten met een grote ster op zijn rug op een blow-up van een vormenstoof, symbolisch voor de thuiszitters die niet in het onderwijssysteem passen. Zijn aspiratie is het doorgronden, doorleven en doorgeven van de natuurlijke navigatie van het leven. Hij is geïnspireerd door mensen die puur zijn en wordt geraakt door mensen die groot zijn maar zich klein voelen omdat hun puurheid en navigatie is ontnomen. Hij heeft veel ervaring met jongeren, ouders en eenieder met kenmerken van hoogbegaafdheid en of hoog sensitiviteit omdat juist van hen gevraagd wordt om autonoom te navigeren. Zij lopen als eerste vast in oude neergaande ego-systemen en vormen de nieuwe mensgerichte generatie.

Inhoud workshop:

• Je leert wat onderzoekend leren is en hoe je het kunt gebruiken in de klas om te differentiëren
• Je krijgt inzicht in klassenmangement bij Wereldoriëntatie
• Je krijgt inzicht in het gebruiken van een digitaal leerling portfolio waarin het persoonlijk leerplan (doelen) en leerstrategieën (TASC) staan beschreven

Kennisblokje: Wat is onderzoekend leren?

• De definitie en de doelen die erbij horen.
• Voorbeelden van onderzoekend en ontwerpend leren vanuit wetenschapsknooppunt.
• Praktische oefening: Het maken van een onderzoeksvraag met het vragenmachientje (poster)

Check in en check out:
Discussie en uitwisseling: Wat is de visie van de school? Met welke vaardigheden wil je dat jullie leerlingen uitstromen naar het Voortgezet Onderwijs. W.O. is uitermate geschikt voor het oefenen van deze vaardigheden. Wat doe je al op school met WO. Wat zou je willen veranderen of verbeteren? Wat vinden we belangrijk om te leren aan de kinderen?

Praktisch blok waarbij we met elkaar een project (onderwerp W.O.) voorbereiden.

• Werken in groepen
• Opzet m.b.v. TASC wiel
• Mindmap maken
• Vragenmuur maken
• Doelen en onderzoeksvragen formuleren

Deze workshop wordt gegeven door Chantalle Blomsteel en Ageeth Bos.

Ageeth Bos (etroodbossien.wordpress.com): Tijdens mijn opleiding begin jaren ‘80 was het belangrijkste wat ik leerde dat in het onderwijs “het kind centraal moet staan”.
Niet de leerstof, niet de prestatie, maar de leerling. Vooral het kringgesprek was in die jaren de manier om de belevingswereld van het kind te leren kennen en erbij aan te sluiten. Nog steeds is het gesprek met kinderen voor mij cruciaal bij het maken van onderwijs.
Nu spreken we over handelingsgericht werken met als kernvraag: wat heeft dit kind nodig om zich optimaal te kunnen ontwikkelen?”
Door te observeren, door kennis en ervaring, kun je antwoord geven op die vraag. Maar er echt achter komen doe je door in gesprek te gaan met het kind zelf. Dit geldt voor ieder kind, maar in het bijzonder voor de leerlingen met een cognitief talent. In het reguliere aanbod komen zij over het algemeen niet goed tot hun recht. Ze hebben een andere aanpak nodig, soms meer uitdaging, maar vooral is het nodig dat zij zich gezien weten door hun meester of juf. Om te zorgen dat hun zelfbeeld in balans is en blijft hebben zij de leerkracht nodig als referentiekader.
Het is fijn als je een extra aanbod kunt creëren voor je slimme leerlingen, maar het is van nog grotere waarde als je kans ziet om vaardigheden aan te leren die helpen het talent om te leren verder te ontwikkelen. Leren om samen te werken en te communiceren bijvoorbeeld, maar ook executieve vaardigheden als plannen en emotieregulatie. Dat is niet alleen waardevol voor slimme leerlingen, maar voor al je leerlingen. Kinderen helpen om te groeien, zich te ontwikkelen, dat is een van de mooiste dingen die je kunt doen binnen het onderwijs.

Chantalle Blomsteel (www.buro-blom.nl): Een school is meer dan een kennisinstituut alleen. Basisschoolleerlingen hebben in de 21ste eeuw vaardigheden nodig om op het voortgezet onderwijs uit de voeten te kunnen met de leerstof en de informatiestromen die in ‘split-second’ tot hun beschikking staan. Leerlingen hebben hierbij een andere aanpak nodig dan zo’n 10 jaar geleden. Als je nu vraagt aan leerlingen hoe hun schooldag was, dan hoor ik vaak ‘saai’…. dat moet en kan anders! Wanneer alle leerkrachten meer zouden werken aan het ontwikkelen van talenten voor alle leerlingen, hebben leerlingen veel meer autonomie en verantwoordelijkheid voor hun eigen leerproces. Door deze ontwikkeling zal de motivatie voor leren worden vergroot. Passief leren wordt actief leren. Zaken worden niet meer zomaar aangereikt, maar de leerlingen moeten er actief naar op zoek. Iets wat je zelf doet en bereikt geeft meer voldoening. Extrinsieke motivatie wordt intrinsieke motivatie. Door op deze manier te werken krijg je geen cijfer, maar zegt het wel iets over het leerrendement.

Vanuit onze eigen ervaring en onderzoek hebben we een brede kennis over het differentiëren binnen het basisonderwijs. In deze workshop gaan we aan de slag met onderzoekend leren in het vakgebied wereldoriëntatie. Met onderzoekend leren kun je al tegemoetkomen om met alle leerlingen te werken aan vaardigheden.

In de puberteit zorgen hersenontwikkeling en hormonen voor vaak opvallende veranderingen in het uiterlijk en het gedrag, in een tijd dat juist het ‘bij de groep horen’ en ‘niet anders dan de ander zijn’ steeds belangrijker wordt. De hiermee vaak gepaard gaande emotionele instabiliteit en de grote gevoeligheid voor sociale acceptatie door leeftijdsgenoten, zijn twee van de oorzaken die kunnen leiden tot een verminderde interesse in schoolse taken, of zelfs het verloochenen van de eigen cognitieve capaciteiten in een poging sociale exclusie te voorkomen. Voor hoogbegaafde jongeren in deze levensfase betekent dit in het kort dat het risico op onderpresteren toeneemt. Dit kan grote gevolgen hebben voor het gevoel van welzijn en het toekomstig professionele en persoonlijke leven, aangezien onderpresteren op den duur kan leiden tot een vertekend (negatief) zelfbeeld, somberheid, angst, depressie en schooluitval. Voor iedereen die betrokken is bij het onderwijs aan deze jongeren, is het dan ook uitermate belangrijk antwoord te zoeken op de vraag: ‘Hoe kunnen wij onze jongeren met hoge cognitieve capaciteiten het beste ondersteunen, en tegelijkertijd ook tegemoet komen aan hun grote behoefte om bij de groep te horen?’

In een recent afgerond literatuuronderzoek heeft Daniëlle van Veeren beschreven hoe theaterimprovisatie op school (zogenaamde ‘toegepaste improvisatie’) een geschikte preventieve interventie kan zijn voor scholen die hun hoogbegaafde leerlingen meer in hun kracht willen zetten, op een laagdrempelige, niet-therapeutische manier die aansluit bij hun interesses en (vaak gedeelde) persoonlijkheidskenmerken. Denk hierbij aan ontdekkingsdrang, originaliteit, probleemoplossend vermogen, oplettendheid en creativiteit; kenmerken die niet alleen veel hoogbegaafde jongeren met elkaar gemeen hebben, maar die bovendien ook aan de fundamenten liggen van het improvisatietheater. En alhoewel er tot dusverre nog geen publicaties zijn verschenen van onderzoek dat zich specifiek richt op de effecten van toegepaste improvisatie op hoogbegaafde, onderpresterende leerlingen, valt uit gerelateerd onderzoek op te maken dat de gerichte improvisatiespellen en -oefeningen zowel intra- als interpersoonlijke vaardigheden kunnen versterken. Denk hierbij aan een verbetering van het divergent denken en communicatieve vaardigheden en het vergroten van de tolerantie voor onzekerheid en het maken van fouten. Daarnaast heeft een interventie met toegepaste improvisatie als voordeel dat het de hoogbegaafde onderpresteerder niet buiten de groep plaatst, maar dat het óók andere klasgenoten actief betrekt. Op die wijze stimuleert toegepaste improvisatie een inspirerende, veilige en open leeromgeving, waarmee een zeer belangrijke basis wordt gelegd om tot leren te komen.

Deze workshop is zowel theoretisch als praktisch. Een aantal voorbeelden van onderzoek naar improvisatie in verschillende settings zal worden uitgelicht, de met improvisatie te versterken vaardigheden in relatie tot onderpresteren worden besproken, en deelnemers ervaren zelf enkele laagdrempelige maar tegelijk krachtige improvisatiewerkvormen, onder leiding van improvisatietheaterdocent Bram Martens. Na de workshop hebben deelnemers voldoende ideeën en handvatten om de mogelijkheden van toegepaste improvisatie voor de eigen onderwijssetting verder te onderzoeken en kunnen zij ervaren werkvormen direct uitproberen in de eigen educatieve setting.

Daniëlle van Veeren is ECHA-specialist, eerste graad leerkracht humanistische levensbeschouwing (HVO) en voormalig PO-leerkracht. Nu begeleidt zij verrijkingsgroepen in de midden- en bovenbouw van het PO, en bij DNKRS in Amstelveen. Daarnaast heeft Daniëlle als speler en trainer jarenlange ervaring met improvisatietheater. Vanuit de behoefte aan een speelse manier van psycho-educatie, past Daniëlle werkvormen van improvisatietheater zeer regelmatig toe in haar eigen verrijkingslessen,

Bram Martens is zelfstandig improvisatietrainer voor onder andere Stichting Improbattle, waar improvisatietheater onder andere wordt ingezet om jongeren in een kwetsbare situatie sociaal vaardiger en weerbaarder te maken, of om docententeams beter te helpen communiceren. De theaterworkshops van Bram staan in het teken van durven, verbinden en positiviteit.

Met het Vooruitwerklab biedt CBO Talent Development aan samenwerkingsverbanden en scholen de mogelijkheid om passend onderwijs te verzorgen voor leerlingen met kenmerken van hoogbegaafdheid niet alleen in het primair onderwijs, maar nu ook in het voortgezet onderwijs. Vanuit een korte schets van het theoretisch kader waarop het Vooruitwerklab is gestoeld, worden de pijlers, doelstellingen en manier van werken in het lab toegelicht.

We werken in het voortgezet onderwijs met complexe vormen van samenwerken waarbij we uitgebreid stil staan bij verschillende belangen binnen de samenwerking en het effect van de manier van communiceren ten einde een diepere laag op het gebied van (zelf) inzicht te kunnen bereiken. Tijdens de workshop kun je enkele werkvormen zelf ervaren en gaan we in op de rol van de docent in het lab.

Janneke Berendsen-Hulshof (ECHA-specialist) is hoofddocent aan de Radboud International Training on High Ability (RITHA) van het RadboudCSW en als trainer verbonden aan CBO Talent Development; het Centrum voor Begaafdheidsonderzoek. Zij heeft ervaring als docent, mentor, coach en leerlingbegeleider in het voortgezet onderwijs.

In de onderwijsonderzoekswerkplaats POINT verbinden we wetenschappelijk onderzoek en de onderwijspraktijk op het terrein van (hoog)begaafdheid. De leraren, pabo-docenten en onderzoekers binnen POINT hebben bestaande (wetenschappelijke) kennis en nieuwe inzichten over het werken met begaafde leerlingen vertaald naar een professionaliseringsvorm voor leerkrachten: het bordspel enIQma. EnIQma is een professionaliseringsspel over (hoog)begaafdheid voor het primair onderwijs. Met dit spel kunnen onderwijsprofessionals oefenen met signalen die mogelijk wijzen op (hoog)begaafdheid. Het spel besteedt aandacht aan feiten en fabels aan de hand van wetenschappelijke inzichten. We vertellen in deze sessie meer over hoe enIQma is ontwikkeld en hoe het kan worden ingezet. Natuurlijk spelen we ook het spel!

Nathalie Laurens heeft als plusklasleerkracht deelgenomen aan de onderzoekswerkplaats POINT en is mede-ontwikkelaar van het professionaliseringsspel enIQma. Ze begeleidt (hoog)begaafde kinderen bij praktijk Dubbel Plus.

Nanda Heikamp staat al ruim 20 jaar voor de klas en werkt sinds een aantal jaar op een school voor voltijd hoogbegaafdheidsonderwijs. Eerder heeft Nanda plusklassen opgezet en gedraaid, deelgenomen aan de onderzoekswerkplaats POINT en het professionaliseringsspel enIQma mede ontwikkeld.

Kim Lijbers is coördinator en junior-onderzoeker bij de onderwijsonderzoekswerkplaats POINT073 in Den Bosch. Binnen de werkplaats doet zij o.a. onderzoek naar zelfbeeld en (hoog)begaafdheid.

Al jaren lang wordt geconcludeerd dat het onderwijs aan kinderen met een hoog ontwikkelpotentieel niet passend genoeg is. En de cijfers liegen er niet om: 25%-40% van de naar schatting 15.000 thuiszitters is hoogbegaafd. Kinderen raken beschadigd, komen in de zorg terecht, lopen een schooltrauma op of krijgen te maken met misdiagnoses en complexe GZ problematiek.
Toch lijkt het of er maar mondjesmaat wat verandert. En de politiek gaat verder in het proces van passend onderwijs, op naar inclusief onderwijs.
Marije Miltenburg neemt jullie mee in het werk van de Werkgroep Onderwijs, onze aanpak en het creëren van de sense of urgency in de landelijke politiek.

Marije Miltenburg is bestuurslid Onderwijs en Jeugd bij Stichting Hoogbegaafd! en coördineert binnen de stichting de Werkgroep Onderwijs.
De Werkgroep Onderwijs zet zich in voor beter passend onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen en studenten. Ook zetten wij ons in voor emancipatie en een positieve beeldvorming van deze leerlingen en studenten. Wij willen dat er gekeken wordt naar de kinderen zelf, naar wat zij nodig hebben en hoe zij zich evenwichtig kunnen ontwikkelen. Niet de kinderen in het systeem laten passen, maar het systeem om het kind heen laten passen.

In deze bijeenkomst vertelt Ragnild Zonneveld over de achtergrond en toepassing van het (mis)matchmodel, dat is geïnspireerd door het bio-ecologische perspectief en op basis van literatuuronderzoek is ontwikkeld.
In de dagelijkse praktijk ziet Ragnild vaak hoogbegaafde kinderen, die om de een of andere reden tegen knelpunten in hun ontwikkeling zijn aangelopen. Die zijn vastgelopen in het onderwijs en/of in zichzelf. Hoogbegaafdheid lijkt daarin regelmatig de verklarende factor, maar is zelden de enige.
Het (mis)matchmodel is haar vertaling van het werk van Bronfenbrenner (1979) en Thomas & Chess (1977) naar de begaafde leerling. Een verklarend model dat kijkt naar de brede aanleg en ontwikkeling van het kind in/en de context. Het kan ondersteuning bieden bij oplossings- en handelingsgericht werken met leerlingen die knelpunten ervaren.

Ragnild Zonneveld is ECHA specialist in Gifted Education en Jonge Kind Specialist. Daarnaast is ze voorzitter van het landelijke ECHA Netwerk. In de dagelijkse praktijk is ze werkzaam bij Cedin als senior onderwijsadviseur hoogbegaafdheid en pedagogisch coach. Ze begeleidt in haar werk samenwerkingsverbanden, scholen, kinderopvangorganisaties, kindcentra, ouders en kinderen op het gebied van hoogbegaafdheid en ontwikkelingsvoorsprong. Tevens is ze docent van de jaaropleiding tot Specialist hoogbegaafdheid bij Cedin.

In deze presentatie zet Tijl Koenderink met een knipoog de zeven fases waar veel begeleiders van begaafde leerlingen doorheen gaan. Van IQ als een ‘ding’ naar ondersteuningsvraag. Van modellen tot eigenschappen. Vanuit deze fases kijkt Tijl vooruit naar de toekomst van het begaafdenonderwijs en welke onontgonnen gebieden er daarin nog zijn.

Tijl Koenderink is specialist hoogbegaafdheid, ondernemer en auteur van de boeken ‘De 7 Uitdagingen’ en ‘Is het voor een cijfer?’. Waar Tijl voorheen vooral actief was als gastspreker en expert op het gebied van cognitief getalenteerde kinderen, houdt hij zich op dit moment vooral bezig op bestuursniveau. Tijl onderhoudt contacten met de overheid, samenwerkingsverbanden, diverse besturen en is actief rondom thema’s die te maken hebben onderwijsvernieuwing. Tijl is oprichter van opleidingsinstituut Novilo en oprichter van de School of Understanding.

Om goed tot leren en (brede) ontwikkeling te kunnen komen, is het belangrijk dat de juiste snaar wordt geraakt. Wat maakt dat de ene leerkracht/professional/ouder kinderen weet te boeien en uit weet te dagen terwijl dat voor anderen een flinke uitdaging kan zijn? Deze presentatie gaat over wat mensen in beweging brengt. Het eerste deel gaat over wat hoogbegaafde leerlingen nodig hebben van een goede leraar of begeleider en hoe je daaraan tegemoet kunt komen. In het tweede deel van de presentatie staat de leerkracht/professional/ouder centraal: waar ga jij van aan?! Bevindingen vanuit onderzoek en wetenschap worden verbonden met de (onderwijs)praktijk.

Anouke Bakx is bijzonder hoogleraar Begaafdheid aan de Radboud Universiteit en lector Goed leraarschap, goed leiderschap bij Fontys Hogeschool Kind en Educatie (FHKE). Anouke houdt zich bezig met onderzoek, onderwijs en docentprofessionalisering op het terrein van passend onderwijs voor (hoog)begaafde leerlingen en studenten. Ze is initiatiefnemer van de POINT-werkplaatsen (Passend Onderwijs Ieder Nieuw Talent) en medeoprichter van het Wetenschappelijk Expertisecentrum RATIO.
Vanuit haar verschillende rollen werkt Anouke met veel partijen samen om wetenschap en praktijk te verbinden. Alleen als wetenschap, praktijk en beleid intensief samenwerken, kan er iets veranderen als het gaat om goed passend onderwijs voor begaafde leerlingen.